Sau khi chồng mất, bà sinh được một người con. Lạ thay, người con không có chân, không có tay mà lại tròn như một quả dừa. Bà buồn tủi, định vứt đứa con đi, thì đứa bé lên tiếng:
- Mẹ ơi! Con là người đấy! Mẹ đừng vứt con mà tội nghiệp.
Bà thương tình để lại nuôi rồi đặt tên cho con là Sọ Dừa. Thời gian trôi qua, Sọ Dừa đã lớn nhưng cơ thể vẫn cứ tròn lông lốc, không làm được việc gì. Bà mẹ phiền lòng và buồn tủi. Sọ Dừa biết mẹ buồn nên xin phép mẹ cho đi chăn bò cho phú ông.
Nghe nói Sọ Dừa không có chân tay, không biết có chăn được bò không, phú ông rất ngại. Nhưng nghĩ: nuôi Sọ Dừa ít tốn cơm, tiền công chẳng đáng là bao, nên đã đồng ý cho cậu chăn thử xem sao. Sọ Dừa chăn bò rất giỏi. Hàng ngày, cậu dẫn đàn bò ra đồng, khi tối đến cậu lại dắt bò về nhà. Đàn bò con nào con nấy đều no căng. Phú ông thấy vậy mừng lắm.
Ngày mùa đến, người hầu trong nhà phú ông đều ra ruộng, phú ông sai các con gái thay phiên nhau đem cơm cho Sọ Dừa. Mỗi lần đưa cơm, hai người chị lớn đều tỏ ra khó chịu, khinh thường Sọ Dừa, chỉ có người em gái út vốn tính hiền lành, thương người là đối xử tốt với Sọ Dừa.
Trong một lần mang cơm, cô út bỗng nghe thấy tiếng sáo ở chân núi. Cô liền tới xem thì thấy một chàng trai khôi ngô tuấn tú, trong chớp mắt cô lại chỉ thấy Sọ Dừa nằm lăn lóc ở đó. Nhiều lần để ý, cô biết chàng trai đó là Sọ Dừa nên đã đem lòng yêu quý.
Hết mùa ở thuê, Sọ Dừa về nhà bảo mẹ đến hỏi con gái phú ông về làm vợ. Bà nghe vậy tỏ ra rất sửng sốt, nhưng vì con năn nỉ mãi nên bà cũng chiều lòng.
Thấy hai mẹ con Sọ Dừa đến hỏi vợ, phú ông cười mỉa mai:
- Muốn hỏi con gái ta, hãy về sắm đủ một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm đem sang đây.
Bà lão đành ra về, nghĩ bụng phải ngừng việc lấy vợ cho con. Đến ngày hẹn, bà ngạc nhiên thấy trong nhà có đủ mọi đồ sính lễ, lại có thêm các gia nhân khiêng lễ vật sang nhà của phú ông. Phú ông hoa mắt, lúng túng gọi ba cô con gái ra xem mặt. Trong khi hai người chị chê bai Sọ Dừa xấu xí bỏ đi thì chỉ có cô em út là cúi đầu tỏ ý bằng lòng.
Trong ngày cưới, Sọ Dừa bày cỗ linh đình, người làm giúp việc tấp nập. Khi rước dâu, không ai thấy Sọ Dừa xấu xí đâu mà chỉ thấy một chàng trai khôi ngô đứng bên cô út. Tất cả đều sửng sốt và mừng rỡ, chỉ có hai cô chị vừa tiếc lại vừa ghen tị.
Sau khi cưới, hai vợ chồng Sọ Dừa sống với nhau rất hạnh phúc. Sọ Dừa còn tỏ ra là một người rất thông minh. Ngày đêm chàng chăm chỉ đèn sách luyện chữ. Kỳ thi năm ấy, Sọ Dừa đỗ Trạng nguyên.
Không lâu sau, Sọ Dừa được vua cử đi sứ. Trước khi đi, chàng đưa cho vợ một hòn đá lửa, một con dao và hai quả trứng gà, nói là để phòng thân.
Hai người chị ganh tị rắp tâm hãm hại em út để thay làm bà trạng. Nhân lúc Sọ Dừa đi vắng, hai chị sang rủ cô út đi chèo thuyền rồi lừa đẩy người em xuống biển. Cô bị cá kình nuốt vào bụng, nhưng may có con dao, cô rạch bụng cá mà thoát ra ngoài. Sau đó, cô dạt vào một hòn đảo. Để sống sót, cô lấy đá tạo thành lửa để nướng thịt cá ăn. Hai quả trứng gà cô mang theo bên mình nay cũng nở thành một gà mái và một gà trống để làm bạn cùng cô.
Một hôm có chiếc thuyền đi qua đảo, con gà trống nhìn thấy bèn gáy vang:
Ò... ó... o...
Phải thuyền quan trạng rước cô tôi về.
Thuyền quan tiến lại xem thì người nhận ra đó chính là vợ mình. Hai vợ chồng được gặp nhau, mừng rỡ. Quan về nhà mở tiệc mời bà con đến chia vui nhưng không cho ai biết có vợ về cùng. Hai cô chị thấy vậy mừng thầm, tranh nhau kể chuyện em gái không may gặp nạn, tỏ vẻ thương tiếc lắm. Sọ Dừa không nói gì, tiệc xong bèn cho gọi vợ ra. Hai cô chị nhìn thấy cô em thì xấu hổ quá, bỏ đi biệt xứ.